CONSTANTINOPLE: İstanbul'un Fethi

Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, Türk ve İslâm sanatı eserlerini topluca kapsayan ilk Türk müzesidir. 19. Yüzyılın sonunda başlayan kuruluş çalışmaları, 1913 yılında tamamlanmış ve müze, Mimar Sinan'ın en önemli yapılarından bir olan Süleymaniye Camii külliyesi içinde yer alan imaret binasında 1914'de "Evkaf-ı İslâmiye Müzesi" (İslâm Vakıfları Müzesi) adı ile ziyarete açılmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra ise "Türk ve İslâm Eserleri Müzesi" adını almıştır. Müze, Süleymaniye imaret binasından 1983 yılında, bugün içinde bulunduğu İbrahim Paşa Sarayı'na taşınmıştır. 16. Yüzyıl Osmanlı sivil mimarî örneklerinin en önemlilerinden olan İbrahim Paşa Sarayı, Roma Dönemine uzanan tarihî hipodrum'un kademeleri üzerinde yükselir. Kesin yapılış tarihi ve nedeni bilinmeyen bu bina, 1520'de Kanuni Sultan Süleyman tarafından kendisine 13 yıl sadrazamlık yapacak olan İbrahim Paşa'ya hediye edilmiştir. Tarihlerin Topkapı Sarayı'ndan daha büyük ve görkemli olduğunu yazdığı İbrahim Paşa Sarayı, pek çok düğün, şenlik ve kutlamanın yanı sıra, karışık dönemler ve isyanlara da sahne olmuş, İbrahim Paşa'nın 1536'da öldürülmesinden sonra da aynı adla anılmış, başka sadrazamlarca da kullanılmış, kışla, elçilik sarayı, defterhane, mehterhane, dikimevi ve cezaevi gibi işlevler yüklenmiştir. Dört büyük iç avlu çevresinde yer alan saray, çoğu ahşap olan Osmanlı sivil yapılarının aksine, taştan yapılmış olması nedeniyle, yüzyılımıza tümüyle ulaşabilmiştir ve 1966-1983 yılları arasında onarılarak, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi'nin yeni binası olarak bir anlamda yeniden doğmuştur. Bugün müze olarak kullanılan bölüm, sarayın tüm Osmanlı minyatürlerinde ve Batılı sanatçıların gravür ve tablolarında karşımıza çıkan büyük merasim salonu ve onu çevreleyen bölüm ile 2. avlusudur. Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, 1984 yılında Avrupa Konseyi Yılın Müzesi Yarışması Jüri Özel Ödülü'nü, 1985 yılında da Avrupa Konseyi-Unesco tarafından çocuklara kültür mirasını sevdirme konusundaki çalışmalarından ötürü verilen ödülü almıştır. Konusunda dünyanın sayılı müzeleri arasında yer alan Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, kırkbin eseri aşan koleksiyonu ile, İslâm sanatının hemen her döneminden ve her türünden seçkin eserlere sahiptir.

Halı sanatının dünyadaki en zengin koleksiyonunu oluşturan halı bölümü ayrı bir önem taşımış ve müzenin uzun yıllar bir "Halı Müzesi" olarak ünlenmesine neden olmuştur. Müze, yalnızca Türkiye'nin değil, dünyanın en zengin halı koleksiyonuna sahiptir. Ender Selçuklu halılarının yanı sıra, 15. yüzyıla ait seccade ve hayvan figürlü halılar, 15.-17. yüzyıllar arasında Anadolu'da üretilen ve Batı'da "Holbein Halısı" olarak anılan geometrik desenli ya da kûfî yazıdan esinlenen halılar bu bölümün en değerli parçalarını oluşturur. İran ve Kafkas halıları, ünlü Uşak ve saray halı örnekleriyle zenginleşen Türk ve İslâm Eserleri Müzesi halı koleksiyonu bugün dünyada halı sanatı üzerine ciddi bir inceleme yapmak isteyenlerin başvurmadan edemeyecekleri bir kaynaktır.

7. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan Türk ve İslâm Eserleri Müzesi yazma koleksiyonunun büyük bir bölümünü oluşturan Kur'an-ı Kerim'ler Müslümanlık'ın yayıldığı geniş coğrafi bölgelerden gelmektedir. Emevî, Abbasî, Mısır ve Suriye Tulunoğulları, Fatımî, Eyyubî, Memlûk, Moğol, Türkmen, Selçuk, Timurî, Safavî, Kaçar ve Anadolu Beylikleri ile Osmanlı hat sanatının yaratılarının bir arada izlenebildiği ender koleksiyonlardandır. Elyazmaları arasında, Kur'an'ların dışında, çeşitli konularda yazılmış (bazıları resimli) kitaplar, gerek konuları, gerek yazı stilleri, gerek ciltleri bakımından ilgi çekicidir. Osmanlı sultanlarının tuğralarını taşıyan fermanlar, beratlar, herbiri bir sanat eseri niteliğindeki tuğralar, Türk ve İran minyatürlü yazmaları, divanlar Türk ve İslâm Eserleri Müzesi'ni, bu alanda da, dünyanın önemli müzelerinden biri durumuna getirmektedir.

Emevî, Abbasî, Memlûk, Selçuklu, Osmanlı dönemlerine ait, kimi motifli kimi figürlü, ama hemen hepsi yazılı taş eserler Türk ve İslâm Eserleri Müzesi'nde bir araya getirilmiştir. Selçuklu Dönemi taş sanatının ender ve seçkin örnekleri, av sahneleriyle, sphenks, griphon, ejder gibi masal yaratıklarının yer aldığı figürlü mezar taşları, kûfî yazılı erken dönem taş eserler, Osmanlı hat sanatının bir uzantısı olan değişik üsluplarda yazılmış kitabeler gerek nitelik, gerek nicelik açısından önemlidir.

1908-14 yılları arasında yapılan kazılarda bulunmuş keramik eserlerin ağır bastığı bu koleksiyonda Samarra, Rakka, Tel Halep, Keşan kaynaklı olanlar başta gelmektedir. Böylece Erken-İslâm Dönemi keramik sanatının aşamalarını Türk ve İslâm Eserleri Müzesi koleksiyonunda izlemek mümkündür. Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemine ait, mozaik, mihrap ve duvar çinisi örnekleri ile Konya Kılıçaslan Sarayı alçı süslemeleri koleksiyonun bir başka önemli bölümünü oluşturmaktadır. Osmanlı çini ve keramik sanatı örnekleri, yakın dönem Kütahya ve Çanakkale seramikleri ile noktalanmaktadır. Cam koleksiyonu ise, 9. yüzyıl İslâm cam sanatı örnekleriyle başlayıp, 15. yüzyıl Memlûk kandillerini, Osmanlı Dönemi cam sanatı örneklerini kapsamaktadır.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu Dönemine ait, tarihli ender örnekler Anadolu Selçuklu döneminden havan, buhurdan, ibrik, ayna, dirhemlerle başlayan Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Maden Sanatı Koleksiyonu, Cizre Ulu Camii kapı tokmakları ve İslâm maden sanatı alanında önemli bir yeri olan burç ve gezegen sembolleriyle bezeli figürlü 14. yüzyıl şamdanlarıyla önemli bir koleksiyon oluşturmaktadır. 16. yüzyıldan başlayıp, 19. yüzyıla ulaşan Osmanlı maden sanatı örnekleri arasında ise gümüş, pirinç, tombak, murassa (değerli taşlarla süslü) sorguç, kandil, gülabdan, buhurdan, leğen/ibrikler yer almaktadır.

Uzun yıllar boyunca toplanan etnografik parçalar, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi'nin İbrahim Paşa Sarayı'na nakliyle sergilenme olanağını bulmuştur. Müzenin en genç bölümü bu koleksiyonda, Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden toplanmış halı-kilim tezgâhları, dokumalar, yün boyama teknikleri, halk dokuma ve işleme sanatı örnekleri, yöresel zenginlikleri içinde kostümler, ev eşyaları, el sanatları, el sanatı aygıtları, göçer çadırları kendilerine özgü mekânlar içinde sergilenmektedir.

İBRAHİM PAŞA SARAYI

Kanuni Sultan Süleyman'ın gençlik arkadaşı ve ilk sadrazamı olan İbrahim Paşa, Kanuni'nin kızkardeşiyle de evlenerek, devlet içinde çok güçlü bir yere gelmiştir. Hipodrom'la Adliye Sarayı arasında kalan İbrahim Paşa Sarayı, hanedan dışında birinin sahip olabildiği tek saray denebilecek konuttur ve nüfuzunun göstergesidir. Ancak sahip olduğu bu ayrıcalıklar, kendisini pek çok sadrazamın başına gelenden kurtarmaya yetmemiş, ve sevgilisi Hürrem Sultan'ın etkisiyle Kanuni, arkadaşını boğdurmuş, servetine de devlet el koymuştur.

HİPODROM

Orijinali, Roma İmparatoru Septimius Severus tarafından yaptırılan ve daha sonra Büyük Constantinus tarafından genişletilen ve İmparatorluğun değişik yerlerinden getirilen eserlerle donatılan Hipodrom'un eni 117, boyu ise 480 metreye, kapasitesi ise 100.000 kişiye ulaşıyordu. Bir seferde şehrin nüfusunun dörtte birini aldığı söylenir. İmparatorluk sarayı ve dolayısıyla da kathisma denilen imparator locası, şimdi Sultanahmet'in bulunduğu taraftaydı. Kuzey ucundaki girişte büyük kemerli yapılar, duvarlarda çok sayıda heykel vardı. Ortada, çevresinde yarışan arabaların döndüğü Spina'da, bazıları günümüzde de bulunan anıtlar vardı.

Dikilitaş Sultanahmet Meydanı’nda, ‘Hipodrom’da bulunan Obelisk (dikilitaş) Mısır’ın 18. Sülâle hükümdarlarından III. Thutmosis’in (M.Ö. 1502-1448) Asya’da kazandığı zaferlerin anısına 1450’de diktirdiği taştır. Yıllarca Mısır’da kalan taş Firavunların tarihten silinmesinden sonra, burada kurulan yarı Hellen yarı Mısır bir devlete, sonra da Romalıların eline gemiştir. Bu dönemde, Romalılar, şehirlerini süslemek için Mısır’da bulunan anıtları kullanıyorlardı. I. Constantius da, yeniden kurduğu Constantinopolis’de Hipodromu süslemek için çeşitli anıtları buraya taşıttırıyordu. Oğlu II. Constantinus (337-361), taşı İstanbul’a götürülmek üzere İskenderiye’ye taşıtmak istemiş, ancak bunu başaramamıştır ve taş kıyıda bırakılmıştır. Daha sonra, İmparator Julianus’un (361-363) emriyle İskenderiyeliler taş için özel bir gemi yapmışlar. Taşın İskenderiye’den ne zaman ve kim tarafından İstanbul’a getirildiği ve nasıl taşındığı bilinmiyor.

Roma Imparatoru I.Teodosius devrinde Misir’dan getirilip, bugünkü yerine konulan meshur Dikilitasin da dört yanini kitabe seklinde hiyeroglif yazisi süsler. Pembe granitten ve üst ucu piramit seklinde yontulmus olan bu tas, Eski Misir Imparatorlarindan Tutmozis’in Teb sehri civarinda yaptirdigi mabetten sökülmüstür. Dikilitas’in üzerinde sunlar yazilidir: DOGU YÜZÜNDE: 18. sülaleden 3. Tutmozis önce mabut Amon’a nezrini sunar. Kuvvetli, kudretli Horus’un yardim ve himmetiyle, Yukari ve Aiagi Misirin sahibi, Ulu Günes’in manevi sülalesinden gelen, mabut Tom tarafindan terbiye edilip beslenmis ve kutsal ana mabude Nit’in nazli kucaginda büyütülmüs olan dindar Tutmozis, bütün denizleri v nehirleri hükmü altina alarak hükümdarliginin 30. yilinda bu sütunu daha nice zamanlarin getirecegi bayramlar için yaptirmis ve yerine diktimistir. BATI YÜZÜNDE: Hükümdar Tutmozis , mabut Amon’a nezrini takdim ve aczini arz eder. Aleme feyiz saçan ve altin renkleri dogan güneste tecelli eden Horus’un bahsettigi kuvvet, servet, siddet, ve muhabbetle Yukari ve Asagi Misir’in taçlarini basinda tasiyan Günes2in Oglu Tutmozis, tahtinda aleme günes gibi isik saçarak bu eseri babasi ulu mabut Amon-Ra için yaptirmistir. GÜNEY ve KUZEY YÜZÜNDE: Tutmozis’in savaslarindan bahsedilmektedir

Bunlardan birisi, İstanbul'daki en eski tarihi eser olan, Büyük Theodosius tarafından diktirildiği için onun adıyla anılan dikilitaştır (390). Aslında, Firavun III.Tutmosis'in adına, İ.Ö. 1550'de Karnak'taki Amon-Ra Tapınağının önüne yaptırılan iki dikilitaştan biriydi. Günümüzde 19.60 metre olan dikilitaşın, orijinalde üç kat daha uzun olduğu düşünülmektedir. Üzerinde Mısır hiyerogliflerinin olduğu ve granit olan dikilitaş, İstanbul'a taşınırken daha hafif olması için özellikle kırıldığı sanılmaktadır.

Spina'daki bir diğer anıt, Delphi'deki Apollo tapınağından getirtilen, üç yılanın birbirine dolandığı Burmalı Sütun'dur. Palatea savaşında öldürülen Pers askerlerinin kalkanlarının eritilmesiyle yapılan bronz heykelin orijinali 8 metre iken, günümüzde 5.50 metredir. Kayıp olan yılan başlarının altın büyük bir kazanı tutmakta olduğu sanılmakta ve bir parçası Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmekte. Üçüncü anıt ise 32 metrelik örülme bir sütun. Bu sütunu kaplayan bronz levhalar ve kayıp olan yılan başlarının, Latin işgali sırasında sikke yapılmak üzere eritildiği sanılmakta. Bizans döneminde, Ayasofya, tanrıya ait, dini bir merkezdi ve hipodrom kent halkı için sivil bir merkezdi. Hipodrom'da yapılan at arabası yarışlarında, öldürmeye varan bir rekabet vardı. Hipodrom, devlete karşı Nika ihtilalinin merkezi olmuş ve general Belisarios buraya kıstırdığı ihtilalcilerden 30.000'ini öldürerek ayaklanmayı bastırmıştır.

Kafesli, cumbalı sekiz on odalı tarihi evler turizme hizmet veriyor.. Ne yazık, bir şehrin şekli bir faninin kalbinden daha çabuk değişiyor.“ Charles Baudelaire, bu sözleri sanki geçmiş zamanların Paris’ine değil de, bir gelişinde Soğukçeşme Sokağı’nın başında durmuş uzun uzun soluklanırken sanki İstanbul’a söylemiş gibidir. Zira dünya yüzünde başka hangi şehir vardır ki İstanbul’un an be an geçirdiği bu başdöndürücü, tuhaf değişimini göstersin, ki yüzünü eski zamanlara dönen tek bir sokakta bütün bu değişim bir bakışta özetlensin… 1986 yılında eski özelliklerine sadık kalınarak restore edilen Soğukçeşme Sokağı’nın alameti farikası eski görünümünde değildir aslında. Sırtını Topkapı Sarayı’na vermiş bu sokak bir yandan Ayasofya’ya bakarken, bir yandan da sarayın görkemli dış kapısı ‘Bab- ı Hümayun’u, yine bir o kadar görkemli Gülhane Parkı’nın girişine bağlar. Bu sokak çevresini saran yapıların tabiatına uyumlu olarak o derece etkileyici o derece görkemli bir ruha sahiptir ki, gerçekte son derece alçakgönüllü bir karakterle insan ruhunu ezmeden içine alan Osmanlı mimarisini taşıyan ahşap evler bile keskin, kuvvetli, baskın görünür göze. En çok zaman düşüncesine takılıp kalır insan; zaman, kültür ve şehir… Ruhla birlikte burada hepsi geçmişe doğru değişir… Sadece yapı da değil üstelik, evlerin çevresinde yükselen ağaçların, kapıları pencereleri saran zarif çiçeklerin düşüncesini, zamansızlığını trafiğe kapalı her İstanbul sokağında olduğu gibi, Soğukçeşme Sokağı’nda dolaşırken de duymamak, hissetmemek mümkün değildir. Bir de arnavutkaldırımında yürürken kulağımıza gelen ayak seslerini. Arnavutkaldırımı, hayali İstanbulluların hayali İstanbul sesi… Zaman ne kadar zalimce akarsa aksın, değişim ne kadar barbarca olursa olsun; sanki her şehrin bir modern kahramanı, bir elinden tutanı vardır. Birkaç yıl önce aramızdan ayrılan Çelik Gülersoy da Soğukçeşme Sokağı’nda olduğu gibi İstanbul’un birkaç köşesinin elinden tutanlardandı. Soğukçeşme’den geçerken onun izlerini görürsünüz. Bundan yirmi yıl önce çürümeye, çökmeye, yangınlara, betonlaşmaya terkedilmiş bu tarihi Osmanlı sokağının yeniden doğuşuna, İstanbul’un gündelik hayatına Çelik Gülersoy eliyle yeniden zarifçe dönüşüne her seferinde tekrar tekrar tanık oluruz. Geçmişi 8. yüzyıla, isminin kökeni 1800 yılında yapılan çeşmeye uzanan Soğukçeşme’de, tarihi evlerin yanısıra, Roma döneminden kalma bir sarnıç ve su depoları vardır. Hanımelili Ev, Mor Salkımlı Köşk, Güllü Konak, Yaseminli Ev… İsimlerini etraflarındaki çiçeklerden alan Soğukçeşme evleri 19. yüzyıl Türk mimarisini ve dekorasyon tarzını taşırlar… Cumbalı, kafesli bu evler sekiz on odalı olup bugün genellikle turistik olarak kullanılmaktalar. Evlerden biri ise İstanbul Kitaplığı’dır. Yine Çelik Gülersoy tarafından kurulan kütüphanede İstanbulla ilgili 10 binden fazla kitap bulmak mümkün; İstanbul’un tarihine tanıklık edenlerin kaleminden çıkma binlerce kitap arasında Soğukçeşme Sokağı’nda… Bu davet sadece turistlere değil, şehirlilere de hitap ediyor. Bir zamanlar Topkapı Saray’ında ve Ayasofya’da çalışanlara, kışları ise daha çok yalı sahiplerine evsahipliği yapan Soğukçeşme evleri bugün İspanya Kraliçesi’nden bir zamanların Yunanistan Prensi’ne, Roman Polanski, Hilary Swank, Bo Derek, Guenter Verheugen gibi Hollywood’un, Avrupa sinemasının çeşitli oyuncularına, yönetmenlerine pek çok ünlüyü ağırlıyor. Restore edildikten sonra halktan koparılmakla eleştirilse de yok olmaktan kurtarılan Soğukçeşme, varsın ünlülere evsahipliği yapsın, ne de olsa arnavutkaldırımları herkesindir…

İstanbul Büyükşehir Belediyesi dünyanın ilk “İslam Bilim Teknoloji Tarihi Müzesi”ni Gülhane Parkı’nda kurdu. Kendi türünde dünyada bir ilk olan İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, İslam kültür çevresinin bilim dünyasına ve modern bilimin oluşumuna katkıları hakkında genel bir bakış sunacak. Önümüzdeki aylarda açılacak müzede Müslüman bilginlerin kurdukları rasathaneler, hastaneler, kimyasal düzenekler ve üniversiteler gibi kurumsal eserler görsel olarak yer alıyor. Ayrıca İslam’ın bilgi ve bilgi teorisi merkezli yaklaşımının, kazanımlarının örnek modelleri müzede en belirgin bir şekilde tanıtılacak. Bütün bu başarılar ve kazanımların yaklaşık bin yıl önce bilim dünyasının hizmetine sokulduğunu bilmek, İslam kültürünün de bilim tarihi yazımında göz önünde bulundurulması gerekliliğini ispatlayacak değerde.

Batı merkezli bilimler tarihi, genel olarak İslam medeniyet ve kültürünün bilimler tarihindeki başarılarını, rolünü ve kazanımlarını göz önünde bulundurmuyor. Bu çalışmalar, 15. ve 16. yüzyılda Avrupa’da gerçekleşen bilimsel başarıların öncüllerini Antik Yunan ve Roma ile ilişkili olarak sunuyor. Geri kalan birkaç istisna çalışmada ise İslam Medeniyeti, Antikçağ ile modern çağ arasında “bir taşıyıcı” olarak tasavvur ediliyor. İşte İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’nin kuruluşunun temelinde tarih boyunca Müslümanların medeniyete yaptığı katkıları açığa çıkarmak ve bunların bilinmesini sağlamak yatıyor. Müzede 140 eser sergilenecek

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın işleteceği müze, TÜBİTAK, TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi), İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Frankfurt Üniversitesi’nden Prof. Dr. Fuat Sezgin’in katkılarıyla oluşturuldu. Müzede ilk etapta 140 eser sergilenecek ve zaman içerisinde bu eserler 800’ü bulacak. Müzenin içerisinde ayrıca Bilimler Tarihi Kütüphanesi de yer alacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sur – u Sultanî içinde yer alan Has Ahırları’nı müze olarak kullanılmak üzere 10 yıl süreyle Kültür Bakanlığı’nın kullanımına verdi. Gülhane Parkı’nda kurulan “İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi” 3 bina içinde 3 bin 550 metrekareyi kapsıyor.

Müze tamamen açıldıktan sonra projenin 2. aşamasında, sergilenen eserlerin TÜBİTAK tarafından çocuklar için interaktif ortamda küçük maketlerinin yapılması planlanıyor. Çalışma çocuklara yönelik motive edici bir girişim olarak ifade ediliyor. Devam eden “Gülhane Parkı Tarihi Yapıların Onarımı ve Restorasyonu ile 1.Etap Çevre Düzenlemesi Tamamlama İnşaatı” çerçevesinde, “İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi” binaları da dahil olmak üzere 2007 yılı birim fiyatlarıyla 23 milyon 67 bin 416 YTL harcandı. Müzenin kurucularından Prof. Dr. Fuat Sezgin hakkında bilgi 50 yılı aşkın bir süredir İslam Bilimleri Tarihi araştırması yapan Prof. Dr. Fuat Sezgin, bilimler tarihi konusunda dünyanın önde gelen otoriteleri arasında. Prof. Dr. Fuat Sezgin, Doğubilimi ve Türkoloji üzerine çalışmalar yapan bilim adamı Carl Brockelmann’ın “GAL, Arap Edebiyatı Tarihi” ve “İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi” gibi çalışmalarındaki eksiklikleri fark etti ve bunları tamamlamak maksadıyla 1954 yılında İslâm Bilim Tarihi ile ilgilenmeye başladı. 1982’de J.W.Goethe Üniversitesi Arap-İslam Tarihi Enstitüsü’nü ve 1983’de buranın müzesini kurdu.

Prof. Dr. Fuat Sezgin Süryanice, İbranice ve Latince dâhil 27 dili çok iyi derecede biliyor. Yayınladığı İslam'da İlim ve Teknoloji sergilerinde 800 eski pusula, takvim, güneş saati, askeri top ve tank, usturlab, küre, su pompası gibi aletin tıpkılarını yaptı. Bilinmeyen elyazmalarını çevirdi, tıpkıbasımlarını hazırladı. Prof. Dr. Sezgin’e Suudi Arabistan’da Kral Faysal Ödülü (1978), Almanya’da federal hizmet madalyası (1982), üstün hizmet madalyası (2001), İran’da İslami Bilimler Kitap Ödülü (2006) verildi. TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) tarafından şeref üyesi seçildi. 12 ciltlik Arap Yazını Tarihi ile GAS (Geischte der Arabischen Schifthums, 1967–84, 9 cilt) başyapıtları arasında.

1839’da Mustafa Reşit Paşa’ nın Tanzimat Fermanı’nı okuduğu Gülhane daha sonraları ihmale uğramış, Padişahların Dolmabahçe Sarayı’na taşınması, daha sonra Avrupa demiryolunun Sirkeciye Sarayburnu’ ndan geçerek gelmesi üzerine parkın ağaçları, köşkleri sökülüp yıkılmış, burası garip bir eğlence yerine dönerek “Bitli Kağıthane” adını almıştı. Haliç’teki Kağıthane (eski devirlerde Sadabad’ı), şehrin kalabalık bölgelerinden oldukça uzak bulunduğu için gene gözde bir gezme yeri olarak kaldığı halde, İstanbul’un kalabalık semtlerine yakın olan Gülhane Parkı her çeşit halkı çekiyordu. O zamanlar tatil günü olan Cuma günleri ahali yemeklerini alarak çoluk çocuk eğlenmeye, dinlenmeye geliyordu. Gülhane Parkı bugün İstanbul yakasının en bakımlı en büyük parkı olarak halkın yararına sunulmuş bulunmaktadır.

İstanbul'da yangın, şehrin her tarafının görülebildiği üç noktadan, Beyazıt Yangın Kulesi, Galata Kulesi ve İcadiye (Vaniköy tepesi) yangın kulesinden izleniyordu. Galata kulesi hariç diğer iki kule yangın gözetleme amacıyla yapılmıştır. Beyazıt Yangın Kulesinden bütün İstanbul, Kadıköy'den Vaniköy'e kadar Anadolu yakası ile Bebek'e kadar olan Rumeli yakası, Galata Kulesinden kendi civarı ve Eyüp tarafı, Icadiye Yangın Kulesinden ise Vaniköy ve Bebek'ten öte Boğazın iki yakası gözetleniyordu. Yangın, Beyazıt Kulesi'nden gündüz sarkıtılan sepetlerle, Galata kulesine asılan bayraklarla ve geceleri de fener yakılarak haber verilirdi. Bu bayrak ve fenerleri gören Icadiye Kulesi top atisi yaparak yangını bütün İstanbul?a duyururdu. Top sesini duyan İstanbul halkı yangının semtini öğrenmek için köşklüleri beklerdi. İlk gözetleme kulesi 1750 de Küçükpazar yangınından sonra Alakapusunda Yeniçeri Ağası Sarayı yanında yapılmış ve yanmıştır. Bu saray yeniden yapılırken yangın gözetlemek için bir de ahşap kule ilave edilmiş, bu kuleye yangın köşkü gözcülerine de köşklü adi verilmiştir. Bu tarihten sonra 1923 yılına kadar kulelerde gözetleme yapan ve yangını duyuran kişilere köşklü adı verilmiştir. Beyazıt Yangın Kulesinde 20, Galata Kulesinde 18 ve Icadiye Yangın Kulesinde 3 köşklü bulunurdu. Köşklüler koşarlı delikanlılardan seçilirdi. Köşklülerin güçlü, kuvvetli, gösterişli ve ayağına çabuk kimselerden olması tercih edilirdi. Ayaklarının koşarlı olmasından başka yapılarının da iri olmasına dikkat edilirdi. Çoğu Kaz dağlı, Alanyalı, Bozkırlı delikanlılardandı hepsi bekar uşaklarıydı. Kulelerdeki odalarda yatar kalkarlardı. Ayaklarına karakaçan denilen tulumbacı yemesi giyerler, tulumbacı kesimi bol paçalı siyah veya kurşuni pantolon giyerlerdi. Asker gibi kılıç taşır, bellerine toka takarlardı. Önceleri Bab-i Seraskeri sonrada zaptiye Nezareti tarafından, baş ağaya 6, ikinci ağaya 4, üçüncü ağaya 3, çavuşlara 3, neferlere de birer çift nefer tayini verilirdi. Giysilerini kendileri yaptırırdı. Omuzları apoletli, kırmızı renkli dik yakalı, sari düğmeli ceketleri Şehremaneti (Belediye) tarafından verilirdi. Ellerinde, püsküllü ucu süngü gibi parlayan bir kargı olurdu. Bunu köpeklerden korunmak için kullanırlardı.Geceleri ise iskemle fener denilen muşambadan akordeon bir fener taşıyarak dolaşırlardı. Uğradıkları yerlerde durur sopanın etrafında dönerek ?Yangınnnnnnn Vaaaarrrrrrrrrrr? Galoncu Kullugundaaaaaaaa Yangınnnnnnn Vaaarrrrrrrrrr? seklinde bağırırlardı. Sopanın etrafında dönerek bağırmalarının nedeninin çok hızlı koştukları için aniden durmalarının kalp açısından uygun olmadığı için olduğu söylenmektedir. Köşklüler yangın yerini kısa bir şekilde haber verdikten sonra yollarına devam ederlerdi. Yolda köşklüye rastlayanların ve yangın yerini öğrenmek isteyenlerin uğur ola köşklü demeleri gerekirdi. Yanlışlıkla yangın nerede dediklerinde yangın senin diye küfürü yerlerdi. Köşklüler İstanbul'un semtlerini kız ve oğlan olarak sembolleştirmişlerdi. Kız tarafı Galata ve Boğaziçi, oğlan tarafı ise diğer semtlerdi. Yangının nerede olduğunu öğrenmek isteyenlerin bazısı da kızın mi, oğlun mu oldu diye sorarlardı. Bazı kimseler gece çıkan yangınlardan haberdar olabilmek için köşklülere belirli bir aidat öderler, köşklüler de yangının yerini gece onların kapılarına önene kadar gelerek haber verirlerdi. Nöbetçi olduğu zamanlarda da kulede dolaşarak etrafı gözetler, yangın görülüp semti belli olduktan sonra kendisine verilmiş olan bölgenin sınırına kadar giderlerdi. Gündüzleri sadece resmi daire ve karakollara ve geceleri karakollara ve mahalle bekçilerine uğrarlardı. Kuskusuz yangın kuleleri içinde en çok bilineni Beyazıt Yangın Kulesidir. Beyazıt Kulesi ilk kez 1749 da ahşap olarak yapılımı ve 1756 dahi büyük Cibali yangınında bu kulede yanmış ve yenisi yine ahşaptan yapılmıştır. 1826 da Yeniçeri ocağının kaldırılması sırasında, Tulumbacı ocağı da kaldırılarak kule yıktırılmıştır. Aynı yıl çıkan Hoca Paşa yangınından sonra bir kez daha ahşap olarak yenilenmiştir. Fakat bu defa da yeniçeri yandaşları tarafından yakılmıştır. Bunun üzerine 1828 de II.Mahmut emriyle bu kez kagir olarak Sene Kerim Balya'ya yeni kule yapılması emredilmiştir. Kulede; Alaka pusunda idi yangın köşkünün mekanı Eski Saraya nakledüp bulmuş anda kararı Ezcümle bu kale heman ahşap idi olnagehan Yangın köşkü iken yandı naru kaza edüp suzan Minareyi Süleyman yangın köşkü olup tahsis Nice eyyam karar edüp hademesine bit tahsis Sultan Mahmud adli kim bina iddi misli hadid Kagir yapturup kalesini olgazi eyledi tecdid şeklinde devam eden uzun bir kitabe bulunmaktadır. Buradan anlaşıldığına göre ahşap yangın kulesi yandığı zaman Süleymaniye Camisinin minareleri bir süre yangın gözetleme amacıyla kullanılmıştır. Beyazıt Yangın Kulesi, Nöbetçi katı, İşaret katı, Sepet katı ve Sancak katı olmak üzere dört kattan oluşmuştur. Yüksekliği 85 m dir. Gözetleme yerine kadar 180 basamak ve gözetleme yerinden en üste kadar 76 basamak olmak üzere toplam 256 ahşap basamaktan ibarettir. İlk yapımında geniş saçaklı külah biçiminde ahşap bir örtü ile sonlanmakta idi. 1849 da değiştirilerek bugünkü sekizgen planlı ve yuvarlak pencereli üç kat eklendi. 1889 da da kulenin üstüne demirden bir gönder dikildi. Gönderin yüksekliği 13 metredir. Kule, 1894 depreminde kısmen hasar görmüş ve aslına uygun olarak onarılmıştır. Ana duvarları tastan yapılmış olan kulenin iç merdivenleri ahşaptır. Kule, köseleri yuvarlatılmış kesik piramit bir taban üzerinde yükselmektedir. Profilli ve geniş bir tabladan sonra, kulenin gövdesi soğan biçimli bir taban öğesi ile başlamaktadır. Taban, pilastr biçimi eğrisel dilimlerle bölümlenmiştir. Dilimlerin alt başlarında ve gövdeye geçtikleri üst kesimlerinde sarmalar vardır. Dilimler üstte ayrıca dışa doğru kıvrımlıdır. Bu biçimlendirme ile taban kesimi, yapraksı bir çanak görünümündedir. Tabanda başlayan dilimler gövdede pilastr olarak devam ederler. Gövdede halka görünümleri veren profilli kuşaklamalar vardır. Kule gövdesi üstte yine çanak biçiminde konsollu bir öğe ile son bulur. Dairesel biçimli gözetleme katı burasıdır. Yarim daire kemerli pencereler çepeçevre sıralanmıştır. Gözetleme katının üstünde genişletilmiş bir tabla ve teras vardır. Kulenin iki yanına ikişer sepet, geceleri iki yanına birer kırmızı fener asıldığı zaman yangın Haliç'ten Yeşilköy'e kadar olan kesimde, gündüzleri iki yanına birer sepet asılırsa veya geceleri tek yeşil fener yakılırsa Anadolu yakasında, kulenin bir yanına iki bir yanına bir sepet, geceleri iki yanına birer adet beyaz fener asılırsa Haliçten itibaren Beyoğlu tarafında veya Boğazın Rumeli tarafında yangın çıktığı anlaşılırdı. Yangın sönünceye kadar sepetler ve fenerler asılı kalırdı. Sepetler 1934 yılına kadar yangınlarda sarkıtılmış ve daha sonra kaldırılmıştır. YANGIN YERİ GÜNDÜZ GECE Haliç-Yeşilköy arasında İki yanına ikişer sepet İki yanına birer kırmızı fener Anadolu Yakasından İki yanına birer sepet Bir yanına yeşil fener Beyoğlu-Boğazlar Bir yanına bir, diğer yanına iki sepet İki yanına birer beyaz fener Kulenin köşklüleri Ağa ünvanınada bir zabitin emrinde idiler. Beyazıt kulesinin geleneklerinden, yangını gören nöbetteki köşklü Ağa bir çocuğun oldu derdi. Ağa da sorardı. kız mi oğlan mı?, Anadolu yakası, Beyoğlu ve Boğazın Rumeli yakası yangınları "kız", İstanbul içi yangınları da "oğlan"di. Haberi alan Ağa hemen kalkar, dolaptan bir çanak maytap çıkarıp yakarak Icadiye yangın kulesine haber verir ve Icadiye'den yedi pare top atılarak yangın ilan edilirmiş. Havanın açık olduğu zamanlarda, Aksaray ve Beyazıt civarındaki yangınları Kule görevlileri tarafından ilk haber verilmesi zaman zaman olmuştur. Hatta 1962 yılında Büyükada'da meydana gelen bir yangının gözetleme yapan itfaiyeci tarafından sokağına kadar belirlemiştir. Fakat havanın sisli ve yağışlı olduğu zamanlarda görünürlük fazla olmamaktadır. Beyazıt kulesi Cumhuriyet döneminde de kullanılmıştır. Yangın gözetleme amacının yanında hava durumu Beyazıt Kulesindeki ışıklarla belirtilmiştir. 1995 senesine kadar, Beyazıt kulesinin ışıkları mavi yandığı zaman açık, yeşil yandığı zaman yağmurlu ve sari yandığı zaman sis ve kırmızı yandığı zaman kar yağacağını ifade etmiştir. Galata ve Unkapanı köprülerinin açık/kapalı konumları da geceleri sabaha karşı saat dörtle altı arasında kulede yeşil ışık yandığı zaman, Haliçteki gemiler Marmara denizine, kırmızı ışık yandığı zaman Marmara denizindeki gemiler Haliç'e, çift kırmızı yandığı zaman ise köprülerin kapalı olduğu belirtilmekteydi. Teknolojinin gelişmesiyle Kule önemini kaybetmiştir.Günümüzde sürekli olarak iki itfaiyeci nöbet tutmaktadır, fakat bu nöbet Kuleye sahip olmaktan ileriye gidememektedir.

Adres: Sultanahmet Meydanı, Sultanahmet-Eminönü Sultanahmet Meydanı`nda, Sultan I. Ahmed Türbesi`nin karşısındadır. Alman İmparatoru II. Wilhelm`in 1898 yılında İstanbul`a gelişinin ikinci yıldönümü hatırasına ithaf edilen bu çeşme Almanya`da inşa edilmiş ve 1900 yılında parçalar halinde İstanbul`a getirilerek bugünkü yerine kurulmuştur. Sultanahmet’in ilginç yapılarının başında, mimari yönden çevresiyle uyum sağlayamamakla beraber meydan ile bütünleşen Alman Çeşmesi gelir. Alman İmparatoru ve Prusya Kralı II. Wilhelm (1888-1918) uzun hükümdarlık yıllarında İsveç, Danimarka, İtalya, İngiltere, Yunanistan gibi bir çok Avrupa ülkesini dolaşmış ve Türkiye’ye de üç kez gelmiştir. Sultan II. Abdülhamid zamanında 1889 ve 1898 yıllarında yaptığı bu dostluk ziyaretlerinin amacı Almanya’nın doğuya uzanma arzusundan kaynaklanıyordu. II. Wilhelm ilk ziyaretinde Almanların yaptıkları tüfeklerin Osmanlı ordusuna satışını sağlamış, ikincisinde ise İstanbul-Bağdat demiryolunun Alman firmalarına verilme vaadini almıştır. Sultan Reşat (1914-1918) zamanında I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru (1917) üçüncü kez İstanbul’a gelmiştir. II. Wilhelm’in 1898 yılındaki İstanbul’a ziyaretinin anısına Alman hükümeti Alman Çeşmesi’ni yaptırmıştır. Çeşmenin tasarımı imparatorun bir deseninden yola çıkılarak düzenlenmiştir. Planlarını Kaiser’in özel danışmanı Mimar Spitta çizmiş, yapımını Mimar Schoele üstlenmiştir. Ayrıca Alman mimarı Carlitzik’le İtalyan Mimar Joseph Antony’de bu projede çalışmışlardır. Alman hükümeti önce hipodrom alanını düzenlemiş, meydanın ağaçlandırılması yapıldıktan sonra Almanya’da hazırlanan çeşme buradaki temeller üzerine oturtulmuştur. Mermerleri ile değerli taşları Almanya’da işlenmiş ve parçalar halinde gemi ile İstanbul’a getirilmiştir. Yapımına 1899 başlanan çeşmenin açılışı Sultan II. Abdülhamid’in 25.cülus yıldönümü olan 1 Eylül 1900’de düşünülmüşse de yapımı bu tarihe yetiştirilememiştir. Bunun üzerine II. Wilhelm’in doğum günü olan 27 Ocak 1901 de çeşme görkemli bir törenle açılmıştır. Osmanlı ve Alman İmparatorluklarını simgesi olan, politik amaçlı bu çeşmeyi Evkaf Nezareti’nce teslim alınmıştır. Alman Çeşmesi, üstü açık, heykellerle bezeli Avrupa meydan çeşmelerinden farklı bir görünümdedir. Ayrıca Osmanlı meydan çeşmelerinden de farklı bir tasarımdır. Daha çok Alman Neorönesansını anımsattığı gibi Osmanlı şadırvanlarına da benzediği ileri sürülmüştür. Alman Çeşmesi sekizgen planlı olup, yüksek bir taban üzerine oturtulmuştur. Su haznesinin üzerine de sekiz sütunun taşıdığı bir kubbe yerleştirilmiştir. Sütunları birbirine bağlayan kemerlerin arasındaki pandandiflere daireler halinde birer madalyon konulmuştur. Bunlardan dördünün içerisine, yeşil zemine Sultan II. Abdülhamid’in tuğrası, diğer dördünede prusya mavisi üzerine imparator Wilhelm’in simgesi olan "W" yerleştirilmiştir. Ayrıca, "W" harfi üzerine bir taç altına da (II) sayısı konulmuştur. eyi taşıyan sütunlar ile su haznesinin bulunduğu, renkli taşlı geometrik motifli zemin bir platform şekline sokulmuştur. Kenarlara da şimdiye kadar bir başka örnekte rastlanmayan mermer oyma kanepeler yerleştirilmiştir. Su haznesi silindirik bir taban üzerine kubbemsi bir kapakla örtülmüş, tunç döküm çemberlerle kuşatılmıştır. Ne yazık ki, bu çemberler sonraki yıllarda yerlerinden sökülerek çalınmıştır. Alman Çeşmesi’nin en görkemli yeri koyu yeşil renkte somaki kolonların taşıdığı yeşil renkli kubbesidir. Mozaik tekniğinde altın mozaiklerle kaplı kubbenin ortasına iç içe geçmiş, yuvarlak motiflerin oluşturduğu çok renkli bir göbek yapılmıştır. Çeşmenin tunç kitabesinde Almanca şu sözler okunmaktadır: "Wilhelm II deutscher Kaiser stiftete diesen Brunnen in dark baren Erinnerung ain seinen Besuch bei seinet majestat dem Kaiser der Osmanen Abdul-Hamid II im Herbst des Jahres 1898." (Alman Kaiser’i Wilhelm II 1898 yılı sonbaharında Osmanlıların hükümdarı haşmetlü Abdülhamid II nezdinde ziyaretinin şükran hatırası olarak bu çeşmeyi yaptırdı.)

Bunun yanı sıra çeşmede bir Osmanlıların kitabesi yer almaktadır. Osmanlı Seraskerlik Dairesi’nden, aynı zamanda edebiyatçı olan Ahmet Muhtar Paşa’nın beytini İzzet Efendi de sülüs yazıyla yazmıştır: Hazreti Abdülhamid Hanın muhibbi halisi Ziveri eklili haşmet, kayser alitebir Ya’ni alman imparatoru, hükümdarı güzi Hazreti Wilhelmi Sani, kamuranı nizigar Padişahı ali Osmani ziyaret kasdidüb Mahdemiyle eyledi İstanbulu pirayedar Bu mülakatı muhabbet perveri tezkar içün Eyledi bu çeşmesarı saha piray-i karar Sübesü cari olan abı safa teşkil eder Abi safii müsafata misali abdar Vakfa giri hayret eyler çeşmi ehli dikkati Tarzi inşaasındaki hissi bedii zernigar Rükni ak’vai hayatoldukça abi canfeza Payidar olsun bu te’sisi muhabbet üstüyar Bi bedel tarihi caridir lisanı luleden Oldu bu çeşme mülakate ne dicu yadigar (1316) haritadaki yeri...........................

Sultanahmet' te bulunan Yerebatan Sarnıcı, 542 yılında Bizans İmparatoru Justinyen tarafından At Meydanı'nın diğer tarafında bulunan Büyük Saray'ın su ihtiyacını karşılamak üzere yaptırılmıştır. Fetihten sonra yaklaşık yüzyıl süreyle sarnıcın varlığı fark edilmemiş; ancak bodrumlarında su biriktiren ve deliklerden sepet sarkıtarak balık tutan insanların varlığının anlaşılmasıyla keşfedilmiştir. Osmanlı döneminde onarılarak kullanılan sarnıcın giriş kısmındaki evler 1940'larda belediye tarafından istimlak edilerek, giriş için düzenli bir bina yapılmıştır. 1985-1988'de Büyükşehir Belediyesi geniş ölçüde bir temizlik ve onarımdan geçirilen sarnıçtaki su ve dipteki çamur birikintisi boşaltılmış, temizlenmiş, batıdaki ucuna kadar uzanan bir iskele yapılmış, ayrıca kuzeydoğu köşeye de bir platform inşa edilmiştir. Yerebatan Sarayı olarak adlandırılan sarnıç içten 145 metre uzunluğunda 65 metre genişliğindedir. Yaklaşık 9800 metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Her bir dizide 28 tane olmak üzere 12 sıra sütun tuğla kemerleri ve bunların desteklediği tonozları taşır. Toplam sayıları 336 olan sütunlardan 8'i kuzey bölümde Örme kılıf içine alınmış, güneybatıda 37 sütun, etraflarını çeviren bir dolgu duvarın içinde kalmıştır. Son restorasyonda içi kuru olmasına rağmen sarnıca tekrar su geldiğinden bugün hala 1-2 m arasında su bulunmaktadır. Halen İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş. tarafından işletilen Yerebatan Sarnıcı'nda İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin çeşitli kültür etkinlikleri gerçekleştirilmektedi r.

İstanbul'un görkemli tarihsel yapılarından biri'de Ayasofya'nın güneybatısında ve biraz ilerisinde bulunan Basilika Sarnıcıdır. Bizans imparatoru I. Justinianus (527-565) tarafından yaptırılan bu büyük yer altı sarnıcı, suyun içinden yükselen ve sayısız gibi görülen mermer sütunlara bakılarak halk arasında yerinde yerinde bir deyimle "Yerebatan Sarayı" olarak isimlendirilmiş tir. Sarnıcın yerinde daha önce Genç Roma çağında muhtemelen III-IV.yy'da yapılmış olan, ticari ve hukuki işlerde, bilim ve sanat faaliyetlerinde büyük bir Basilika kullanılıyordu. 476 yılında çıkan bir yangında tamamen harap olduktan sonra ılius tarafından yeniden yaptırılan ve tekrar bir yangın felaketine uğrayan ve 532 yılında şehri kasıp kavuran Nika isyanında, Basilika'nınmermer heykeli vardı. Eski kaynaklar bu yerde yüzü sütunlu revaklarla çevrili üstü açık bir avlu su Ayasofya'ya dönük belirtmiştir. Hz. Süleyman'ı elini çenesine Hz. Süleyman'nın bronz heykelinin bulunduğunu dayamış vaziyette,kendi eserinden çok daha güzel olan hayretle temaşe ettiğini gösteren bu heykel Ayasofya'yı daha sonra imparator kaldırılmıştır.

Bilindiği gibi ısrail hükümdarı I. Basilius (867-886) tarafından Hz. Süleyman'ı kendi adına Kudüs'te yaptırdığı mabet yeryüzünde Ayasofya'ya gelinceye kadar yapılmış olan mabetlerin en güzeli en muhteşemi olarak biliniyordu. Daha sonra imparator Basilius'un sözü geçen heykeli eridikten sonra kendi heykelini koydurduğu söylenmektedir. ımparator Justinianus yangına uğramış olan büyük basilika'nın yaklaşık 532 yılında, rivayetlere göre 7.000 kölenin çalıştığı bu sarnıcı inşa ettirmiştir. Ve sarnıç ismini yakınındaki ılius Basilika'ndan almıştır. Basilika Sarnıcı'nın suyu ımparator Valens tarafından (368) yılında yaptırılan 971 m. uzunluğundaki Valens (Bozdoğan) kemeri ile ımparator Justinianus'un yaptırdığı 115.45 m. uzunluğundaki Mağlova Kemeri yardımıyla şehre 19 km. Mesafede Belgrat ormanlarındaki Eğrikapı su taksim merkezinden gelmektedir. Basilika Sarnıcının planı yüzyılımızın başında Alman Deniz Altıcıları çıkarmıştır. Buna göre uzunluğu 140 m. genişliği 70 m. diktörtgen biçimde bir alanı kapsayan dev bir yapıdır. 52 basamaklı taş bir merdivenle inilen bu sarnıcın içerisinde her biri 9 m. yüksekliğinde 336 sütun bulunmaktadır. Birbirine 4.80 aralıklarla dikilen bu sütunlar, her sırada 28 tane 12 sıra meydana getirirler. Suyun içerisinde yükselen bu sütunlar uçsuz bucaksız bir ormanı hatırlamakta ve ziyaretçiyi sarnıca girer girmez etkilemektedir. Sarnıcın tavan ağırlığı haç biçiminde tonozlar yuvarlak, kemerler vasıtasıyla sütunlara aktarılmıştır, çoğunluğu daha eski yapılardan toplandığı anlaşılan ve çeşitli mermer cinslerinden granitten yontulmuş sütunların büyük bir kısmı tek parçadan, bir kısmıda üst üste iki parçadan oluşmaktadır. Bu sütunların başlıklarında yer yer farklı özellikler taşır. Bunlardan 98 adedi Corinth üslubu yansıtırken bir bölümünde Dor üslübunu yansıtmaktadır. Sarnıcın tuğladan örülmüş 4.80 m. kalınlığındaki duvarları ve tuğla döşeli zemini Horasan harcından kalın bir tabakayla sıvanarak su geçmez hale getirilmiştir. Toplam 9.800 m2 bir alanı bulunan bu sarnıç yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir. Sarnıçtaki sütunların, köşeli veya yivli biçimde olan birkaç tanesi hariç büyük çoğunluğu silindir biçimindedir. Bu sütunlar içerisinde üzeri oyma ve kabartma halinde Tavuz Gözü, Sarkık Dal, Gözyaşı şekillerinin tekrarıyla süslenmiş olanı özellikle dikkati çeker. Bu sütun Bizans devrinde "Farum Tauri" denilen bugünkü Beyazıt meydanında kalıntıları bulunan IV. yy. zamanına ait büyük Theodesiusun (379-395) zafer takındaki sütunları benzeridir.

Bir söylentiye göre, üzerindeki şekillerin gözyaşına benzemesin nedeni Büyük Basilika'nın inşasında ölen yüzlerce kölenin anısına dikilmiş ve çağlar boyu onların dramını anlatarak gelmiştir.Sarnı cın orta yerini geçtikten sonra, güneybatı duvarından içeriye doğru, yaklaşık 40 m. uzunluğunda 30 m. genişliğinde düzensiz bir çıkıntı halinde görülen kısım ağırlığı taşıyabilmesi için geçmiş yüzyıllarda yapılan onarımlar sırasında örülen duvarlardır. En uzun yerinde 9 sütun, en dar yerinde ise 2 sütun olmak üzere toplam 40 sütun bu duvarların arkasında kaldığı için görülmemektedir.

Sarnicin kuzeybati kosesindeki iki sutunun altinda kaide olarak kullanilan iki Medusa basi Roma Cagi heykeltraslik sanatinin saheser orneklerindendir. Sarnici ziyarete gelenlerin hayretler icersinde seyrettikleri IV.yy. ait bu baslarin hangi yapidan alinarak buraya getirildigi konuda kesin bir bilgi olmamakla birlikte Genc Roma Cagi'na ait antik bir yapidan sokulerek buraya getirildigi ve sutun kaidesi olarak kullanilmalarini aciklayan yazili bir bilgiye rastlanmamakla birlikte Medusa Heykellerinin Sarnicin insasinda salt sutun kaidesi olarak ihtiyac oldugu icin kullanildigi gorusu arastirmacilar arasinda genel kabul gormektedir.

Medusa'yla ilgili mitolojiye dayandirilan bir cok soylentiyle tarihin eski caglarina dogru bir yolculuk yapmak istersek su gibi rivayetlerle karsilasabiliriz. Bir soylentiye gore Medusa Yunan Mitolojisinde yeraltı dunyasinin disi canavari olan uc Gorgonadan biridir. Bu uc kiz kardesten yalnizca yilan basli Medusa olumludur. Ve kendisine bakanlari tasa cevirme gucune sahiptir. o donemde buyuk yapilari ve ozel yerleri kotuluklerden korumak amaciyla Gorgona kafalarinin resim ve heykellerinin konuldugu, Medusaninda bu dusunceyle buraya konuldugu zannedilmektedir.

Yine bir rivayete gore Medusa siyah gozleri, uzun saclari ve guzel vucudu ile ovunen bir kizdi. uzun zamandan beri Yunanli Tanri Zeus'un oglu Perseus'u sevmektedir. Bu arada Tanrica Athene'de Perseus'u sevmekte ve Medusa'yi kiskanmaktadir. Bunun icin Tanrica Athene Medusa'nin saclarini korkunc yilanlar bicimine sokar. Artik medusa kime baksa, baktigi kimse tas kesilir. daha sonra onu bu bicimde gorem Perseus heyecanla Medusa'nin buyulendigini dusunerek basini keser, basini eline alip dusmanlarini tasa cevirerek bir cok savaslara kazanir. Bu olaydan sonra Medusa'nin eski Bizans'ta kilic kabzalaria ve sutun kaidelerine ters ve yan olarak islendigi soylenmektedir. Diger bir rivayete gore ise Medusa kendisine bakanlari tasa cevirme ozelliginden dolayi, kendisini bazen Perseus'un kilicinda bazen de aynaya bakip goruyor ve kendisini tasa ceviriyor. Bunun icin buradaki heykeli yapan heykeltras isiginyansima pozisyonlarina gore Medusa'yi uc ayri pozisyonda yapmistir. 1. normal olan yani su anda Didim'de olan 2. ters olan 3.yan olan buradaki heykel Didim'den getirtilmistir. Roma Cagi heykelciliginin onemli eserlerinden olan dev buyuklukteki iki Medsua basi ters ve yan duruslariyla insanlarin buyuk ilgisini cekmeye devam ederken o tarihten bugune Basilika Sarnicinda sular ahenkle damlayarak sarnicin yari karanlik gizemli atmosferinde dolasanlara Medusa'nin sarkisini mirildanmaktadir. Basilika Sarnıcı kurulduğundan günümüze kadar çeşitli onarımlardan geçmiştir. Osmanlı ımparotorluğu döneminde iki defa restora edilen sarnıcın ilk onarımı 18. yy.'da III. Ahmet zamanında (M 1723) Mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. 19. yy.'da ikinci büyük onarım Sultan II. Abdülhamit (1876-1909) zamanına isabet eder. Sarnıcın ortasına doğru kuzeydoğu duvarı önünde yeralan 8 sütun, 1955-1960 yıllarında yapılan bir inşaat sırasında kırılma tehlikesine maruz kaldıklarından bunların her biri kalan bir beton tabaka içine alınarak dondurulmuş ve bu yüzden eski özelliklerini kaybetmişlerdir. Basilika Sarnıcı kurulduğundan günümüze kadar çeşitli onarımlardan geçmiştir. Osmanlı ımparotorluğu döneminde iki defa restora edilen sarnıcın ilk onarımı 18. yy.'da III. Ahmet zamanında (M 1723) Mimar Kayserili Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. 19. yy.'da ikinci büyük onarım Sultan II. Abdülhamit (1876-1909) zamanına isabet eder. Sarnıcın ortasına doğru kuzeydoğu duvarı önünde yeralan 8 sütun, 1955-1960 yıllarında yapılan bir inşaat sırasında kırılma tehlikesine maruz kaldıklarından bunların her biri kalan bir beton tabaka içine alınarak dondurulmuş ve bu yüzden eski özelliklerini kaybetmişlerdir. Bizans Devrinde civarda geniş bir sahayı kaplayan ımparotorların ikamet ettiği büyük sarayın ve bölgedeki su ihtiyacını karşılayan Yerebatan Sarnıcı, Istanbul'un Osmanlılar tarafından 1453 yılında fethinden sonra, bir müddet daha kullanılmış ve padişahların oturduğu Topkapı Sarayı'nın bahçelerine buradan su verilmiştir. Durgun su yerine çeşme suyunu yani akan suyu tercih eden Osmanlılar'ın şehirde kendi su tesislerini kurduktan sonra kullanmadıkları anlaşılan Sarnıç XVI.yüzyılın ortalarına gelinceye kadar batılıların meçhulu olarak kalmış nihayet 1544-1550 yıllarında Bizans kalıntılarını araştırmak üzere Istanbul'a gelen Hollandalı gezgin P. Gyllius tarafından yeniden keşfedilerek batı alemine tanıtılmıştır. P. Gyllius araştırmalarından birinda Ayasofya civarında dolaşırken kendisine, buradaki evlerin zemin katlarında bulunan kuyu benzeri yuvarlak büyük deliklerden ev halkının aşağıya sarkıttıkları kovalarla su çektikleri, hatta balık tuttukları söylenince büyük bir yer altı sarnıcının üzerinde bulunan, ahşap bir binanın duvarlarla çevrili avlusundan, yerin altına inen taş basamaklardan, elinde bir meşaleyle sarnıcın içerisine girmeyi başarmıştır. P. Gyllius çok zor şartlarda sarnıcı sandalla dolaşarak ölçülerini alıp, sütunlarını tespit etti. Gördüklerini ve edindiği bilgileri seyehatnamede yayımlanan Gyllius, bir çok seyyahı etkilemiştir. Bunun üzerine yüzyıllar boyu Istanbul'a gelen bütün gezginler bu muhteşem eseri görmekten gitmek istemezler.Basilika Sarnıcını araştıran, başka bir araştırmacı olan tarihçi G. ınciciyan "Istanbul Tarihi" adlı eserinde şehrin XVIII. yüzyılındaki durumunu anlatırken, Yerebatan Sarnıcı hakkında şunları yazmaktadır. Ayasofya'nın güneybatısında, yarım mil mesafede, evlerin arasında bulunan bu sarnıç büyük Constantius tarafından büyük sarayın altına yapılmış olup Basilika Kinotexna adını taşırdı. özellikle kış mevsiminde deniz gibi dolan sarnıçta balıklarda bulunuyordu. Hatta buraya Alibeyköy deresinden yer altı kanallarıyla su geldiği sanılmaktadır. "Burada P. ınciciyan Basilika Sarnıcı'nın Büyük Contantius (324-337) yaptırdığını söylerken birçok eski araştırmacı ve tarihçi gibi yanılgıya düşmüştür"...XIX. Yüzyılın sonlarına doğru (1874)'te Istanbul'a gelen ıtalyan yazarı Edmando De Amicis, güzelliğine hayran kaldığı bu şehrin toplumsal yaşayışı ve tarihi eserleri hakkında okuyucuya zengin bilgiler veren Costantinapoli (ıstanbul) adlı kitabında Yerebatan Sarnıcı'nın gizemli havasını şiirli bir dille şöyle anlatmaktadır:"Bir müslüman evinin avlusuna giriyor, karanlık ve rutubetli bir merdivenin son basamağına kadar iniyor, ve kendimi Istanbul halkına göre nasıl bittiği bilinmeyen Bizans'ın büyük Basilika Sarnıcı'nın kubbeleri altında bulunuyorum.

Karanlığın verdiği dehşeti daha da arttıran çivit renkli bir ışıkla yer yer aydınlanmış, yeşilimsi sular, kara kubbelerin altında kayboluyor, üzerinden sular sızan duvarları parlıyor ve her tarafta, budanmış bir ormandaki ağaç gövdeleri gibi gözün önüne dikilen bitmez tükenmez sütun sıralarını belli belirsiz ortaya çıkarıyor." Bunun gibi hakkında birçok hikayenin anlatıldlğı Basilika Sarnıcı geçirildiği onarımlardan sonra Cumhuriyet döneminde Istanbul Belediyesi tarafından müze haline getirilerek ziyarete açılmıştır. Sarnıç bugünkü durumu 1985 yılında başlatılan içerisinde 50.000 ton çamuru çıkartılması ve gezi platformunun yapılmasıyla birlikte 1987 yılında tamamlanmış ve tekrar ziyarete açılmıştır.Basilika Sarnıcı 1994 Mayısında yeniden büyük bir temizlik ve bakımdan geçerek bundan sonraki yaşam serüvenine tıpkı geçmişteki gibi balıklarla birlikte devam etmeye başladı. Sarnıcı ziyarete gelenler balıkların sütunlar arasında kıvrılarak süzüldüğünü seyrederken bir yandanda sürekli olarak çalınan klasik müzik eşliğinde kahvelerini yudumlayarak tarihin derinliklerine doğru esrarengiz bir yolculuğa çıkarlar...

İSTANBUL / 7 TEPE İstanbul denince akla ilk gelen özelliklerden biri de kentin 7 tepe üzerine kurulmuş olmasıdır. Kentle birlikte anılan 7 tepe, İstanbul’un “Tarihi Yarımada” olarak bilinen bölgesinde yer alır. Bunlar, Tarihi Yarımada’nın en yüksek noktalarıdır gerçekten. Ve bu tepelerin bulunduğu noktalar Roma, Bizans ve özellikle de Osmanlı döneminin görkemli yapılarıyla süslenmiştir. İstanbul’un 7 tepesinin 4 tanesi Haliç kıyılarına hakim bölgelerdir. İşte İstanbul’un simgesi 7 Tepe: 1. Tepe - Topkapı Sarayı ve Çevresi: İstanbul’un ilk kurulduğu bölge olan ve eskiden Hipodrom ve Akropol’ün yer aldığı bugünkü Sultanahmet yakınındaki bölgedir. Sarayburnu’na hakim bu bölgede Topkapı Sarayı’nın dışında Sultanahmet Camii ve Ayasofya gibi görkemli yapılar bulunur. 2. Tepe - Çemberlitaş ve Çevresi: Beyazıt’tan Sultanahmet’e uzanan Divanyolu Caddesi üzerindeki Çemberlitaş sütununun bulunduğu bölge ve yakın çevresidir. Bu bölgedeki en önemli Osmanlı dönemi yapısı ise Nurosmaniye Camii’dir. Bu bölgede Bizans İmparatorluğu döneminde Constantin Forumu yer alıyordu. 3. Tepe - Süleymaniye Camii ve Çevresi: İstanbul Üniversitesi kampüsündeki Beyazıt Kulesi’nın (İtfaiye Kulesi) bulunduğu nokta ve çevresidir. Burada tarihi üniversite binasının yanı sıra Beyazıt Camii yer alır. Ancak üçüncü tepenin asıl önemli yapısı, İstanbul’un en görkemli yapılarından olan Süleymaniye Camii’dir. 4. Tepe - Fatih Camii ve Çevresi: Fatih’in merkez noktasında yer alan Fatih Camii ve Külliyesi bu tepenin en önemli yapısıdır. 5. Tepe - Yavuz Selim ve Çevresi: Fatih’in, Haliç’e bakan tepelerinden olan bu böge, Yavuz Selim adıyla anılan semttir. Bölgenin önemli yapıları arasında Sultan Selim Camii vardır. Bu bölgede ayrıca, Fethiye Camii (Eski, Maria Pamakaristos Kilisesi) yer alır. Bu bölgede Bizans döneminde, Bonos Sarnıcı bulunuyordu. 6. Tepe - Edirnekapı ve Çevresi: İstanbul’un en yüksek tepesi olarak bilinir. Haliç’e hakim bu tepede de yine önemli yapılar bulunur. Örneğin; Mihrimah Sultan Camii buradadır. Ayrıca, Bizans’ın Blakherna Sarayı’ndan kalan tek yapı olan Tekfur Sarayı ve Kariye Müzesi de bu bölgededir. 7. Tepe - Altımermer ve Çevresi (Çukurbostan) : Aksaray ile Topkapı Surları arasında kalan bölgedir. Eski, Makios Sarnıcı’nın (Çukurbostan) yanı sıra bu bölgeye yakın yerde Arcadius Sütunu vardır.

ÇİNİLİ KÖŞK GENEL GÖRÜNÜM

Çinili Köşk arkoloji Müzesi karşısındaki iki katlı enterasan binadır.fatih Sultan mehmetin Topkapı sarayında yaptırttığı ilk bina olma özelliğini taşır.1472 tarihli yazlık köşk.sütunlarla hareketlendirilmiş cephesi.eyvanlı terası ve kesme çini dekoru ile Selçuklu tesirindeki bir erken Osmanlı örneğidir.Giriş duvarındaki uzun bir kitabe yer almıştır.Giriş bölümü,üzeri kubbeli bir mekan olup,yanlarda tonozlu odalar yer vardır.13-19 yy.Selçuklu ve osmanlı dönemlerine ait seramik ve çiniler kronojik sıralı sergilenmiştir 16 yy.İznik yapımı çiniler müzenin önemli reserleridir.Fatih Sultan Mehmet tarafından 1472 tarihinde yaptırılan köşk İstanbulşdaki en eski Osmanlı sivil mimarlık örneklerinden biri.1875-1891 yılları arasında Müze-i Hümayun(İmparatorluk müzesi)olarak kullanılmıştır.1953 yılında Türk ve İslam eserlerinin sergilendiği Fatih Müzesi adı altında ziyarete açılmış,1981 yılında konumu nedeniyle İstanbul Arkeloji Müzelerine devredilmesi uygun görülmüştür.Çinili Köşkün giriş cephesi tek,arka tarafı ise iki katlıdır.Girişinde 14 sütunlu mermert bir revak vardır.Giriş eyvanı mozaik çinilerle süslüdür.6 oda ve birde orta salondan oluşan köşkte Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait çeşitli çini ve seramikler sergilenmektedir.Müze ve depolarında yaklaşık 2000 adet eser bulunmaktadır.Mimar Atik Sinan tarafından yapılan köşk,iki katlıdır.Ortada tonozlar üzerine oturtulmuş bir ana kubbeden,köşelerde ise yine kubbeli bölmelerden meydana gelmiştir.Ön tarafta tek parça beyaz mermerden ondört sütuna dayanmış bir revak vardır.Binanın içi boydan boya beyaz,kahverengi,lacivert ,firuze çinilerle süslenmiştir.Firuze çiniler altı köşeli,bunlrın arasına serpiştirilen lacivert çiniler ise üçgen şeklindedir.Bugün de sanatseverlerin hayranlıkla seyrettiği çinilerin güzelliği yüzünden adına Çinili Köşk denmiştir.Ayrıca burada Fatih Sultan mehmet ile ilgili eşyaların bir kısmının sergilendiğini de hatırlatayım.

KAPALI ÇARŞIDA ESKİ GÜNLER

Kapalıçarşı İstanbul kentinin merkezinde yer alan dünyanın en eski ve en büyük kapalı çarşısıdır.Kapalı çarşının temeli 1461 yılında atılmıştır.Dev ölçülübir labirent gibi.30,700 metrekarede 60 kadar sokağı,3600,den fazla dükkanı ile kapalı çarşı İstanbul,un görülmesi gereken benzersiz bir merkezidir.Adeta bir şehri andıran bütünüyle örtülü bu site zaman içerisinde gelişip büyümüştür.İçinde son zamanlara kadar 5 cami,1 okul,7 çeşme,10 kuyu,1 akarsu,1 sebil,1 şadırvan,18 kapı,40 han vardı.

MISIR ÇARŞISI ESKİ GÜNLER İLK HALİ

mısır çarşısı,Eminönünde Yeni camii'nin yanındadır.İstanbul,un en eski kapalı çarşılarından olan Mısır çarşısı,1660 yılında TurhanSultan tarafından yaptırılmıştır.Mimarı Kazım Ağa,dır.Çarşı son olarak 1940_1943 yılları arasında İstanbul belediyesi tarafından restore edilmiştir.Aktarlarıyla meşhur bu çarşıda halen tabii ilaçlar baharat,çicek tohumları nadir bitki kök ve kabukları gibi eski geleneğine uygun ürünlerin yanısıra;Kuruyemiş,şarküteri ürünleri,değişik gıda maddeleri satılmaktadır.

CONSTANTINOPLE

1 Mart 2009 Pazar

İstanbul'un Fethi

Hiç yorum yok:

ALMAN ÇEŞMESİ

AYASOFYA